EEP: etika, estetika i politika: zgrada Prekršajnog suda u Pančevu

^{Izbor i tekst: dr Goran V. Anđelković, u.d.i.a.}

Etika, naročito profesionalne prirode, igra glavnu i odlučujuću ulogu pri određivanju i oblikovanju buduće koncepcije arhitektonske kompozicije ove tipologije objekata. Arhitekta je taj koji odgovarajućom estetikom mora da ponudi pravi prostorni odgovor u datom vremenskom kontekstu, poštujući istovremeno prirodu i predviđenu namjenu objekta. Imajući u vidu i činjenicu da je reč o državnom naručiocu, značajnu ulogu ima i politika, koja mora da prepozna potrebu za izgradnjom prikladnog i odgovarajućeg fonda za potrebe državnog aparata. Tome je, nema sumnje, doprinijela usvojena Nacionalna strategija reforme pravosuđa (2013–2018). Samo harmoničnim skladom (projektantske) etike, estetike (arhitektonskog oblikovanja) i politike (državnog aparata), ključnih komponenata kada je reč o ovoj tipologiji objekata, moguće je postići zavidan rezultat te dobiti na kraju prepoznatljivu i kvalitetnu arhitekturu u prostoru.

Dosadašnja praksa projektovanja ove tipologije objekata u Srbiji vezana je, još uvijek, za period poslijeratne socijalističke Jugoslavije. Podsjećanja radi, tada su zgrade pravosudnih ustanova podizane najčešće u béton brut tehnici, poput čuvene Palate pravde u Beogradu (1962–1973, arh. Zoran Žunković, Mihajlo Živadinović i Božidar Simović), Okružnog suda u Požarevcu (1974–1977, arh. Ljupko Čurčić) i tako dalje. Beton, kao glavni materijal oblikovanja fasadnih pročelja, nije sasvim slučajno izabran. Pored njegove iskrene prirode, bio je takođe reprezent tadašnjeg tehničkog i tehnološkog napretka socijalističkog društva Jugoslavije te jasan odraz praćenja aktuelnih tendencija i tokova savremene arhitektonske prakse na svjetskom nivou. Raspadom savezne države, sve češće su se mogle sresti nesrazmjernosti namenski projektovanog prostora pravosudnih ustanova, veoma velikog za državni aparat Srbije, i njegovog neracionalnog korišćenja. To je za poslijedicu imalo prenamjenu drugih javnih objekata, poput recimo bivšeg aneksa Osnovne Valjevske banke (1986–1988, arh. Predrag i Nada Đukić) u Valjevu ili pak dugogodišnji podstanarski boravak u zakupljenom prostoru stambenih ili poslovnih zgrada u centru grada, kao što je, na primjer, slučaj pravosudnog organa u Pančevu.

Siri i uzi prostorni kontekst — Širi i uži prostorni kontekst zgrade Prekršajnog suda u Pančevu (autor: 1x2 studio)

U južnobanatskom gradu Pančevu, udaljenom oko 13 km od Beograda, projektni biro 1x2 studio, s arhitektom Zoranom Abadićem na čelu, imao je mogućnost projektovanja i izgradnje novog objekta pravosudnog organa. Izbor ovog projektnog biroa nije slučajan. Prethodna rekonstrukcija pomenute Palate pravde, sa in vivo saradnjom starih i živih autora u procesu rekonstrukcije i adaptacije objekta, kao i profesionalno Abadićevo usavršavanje na području ove problematike, koje je rezultiralo značajnim Uputstvom za definisanje modela tipskog suda za osnovni i viši sud Republike Srbije (2014), bile su sasvim dovoljne reference za projektovanje i izgradnju nove zgrade pravosudnog organa u ovom gradu.

Na mestu porušene stare zgrade fabrike obuće, na uglu ulica Stevana Šupljikca (ujedno evropskog puta E-70) i Milke Marković, koja je dugo bila u ruinirana i napuštena, neretko opasna po slučajne prolaznike, podignuta je nova zgrada Prekršajnog suda. Abadić pri oblikovanju nove zgrade pravosudnog organa polazi od pažljivo prostudiranog i dobro proverenog elementarizma geometrijskih oblika. Za modul uzima pravougaonik, kao osnovni geometrijski oblik koncepcije buduće zgrade Prekršajnog suda, sa približnim odnosima – 1 : 2 (15.84 x 32.72 m) u osnovi, 1 : 4 na glavnom i zadnjem fasadnom pročelju (8.10 m x 32.72 m) te 1 : 2 (8.10 x 15.84 m) na bočnim fasadnim pročeljima. Umjesto sokle, uobičajene cezure između tela zgrade i tla u dotadašnjoj projektantskoj praksi, Abadić objekt smjelo odiže od terena, stvarajući tako istovremene utiske »lebdenja« čitavog čvrstog i kompaktnog volumena te chiaroscuroa, zapravo diskretnog odnosa svijetle bele površine fasade objekta i tamne površine pod sjenkom. Posebnu pažnju posvećuje pristupu objektu, kao jednoj maloj projektantskoj temi. Iz punog kubusa ispušta mali, tanki »most«, na čijem podestu se spajaju rampa, s jedne, i malo jednokrako stepenište, s druge strane. Оba arhitektonska elementa dodatno su naglašena obostranim niskim tamnosivim betonskim zidićima, kao jasnim i prepoznatljivim asocijativnim simbolom u obliku svoje predviđene osnovne funkcije, s pratećim završnim metalnim rukohvatom, predviđenim za osobe s posebnim potrebama.

Detalj sokle i pristupne rampe (Foto: 1x2 studio)

Odnos »punih« i »praznih« površina glavnog fasadnog pročelja, praćen istovremeno i monohromatizmom, predstavlja iskreni odraz predviđenih funkcija unutar objekta. Iza belih »punih« površina predviđeni su prateći pomoćni prostori (toaleti za zaposlene i za osobe s potrebnim potrebama, sjerver-soba, obezbjeđenje i arhiva), a iza vertikalnih dvoetažnih transparentnih procepa, zapravo uvećanih tranzena, reminiscentnog elementa iz modernističkog riječnika arhitekture, su glavni prostori (pult za informacije, pošta ili ekspozitura banke, sudska uprava, sudska pisarnica, računovodstvo, administrativno-tehnička služba i sudska odeljenja – kabineti i kabineti-sudnice).

Glavno fasadno procelje zgrade Prekrsajnog suda u Pancevu — Monohromatizam glavnog fasadnog pročelja zgrade Prekršajnog suda u Pančevu (Foto: 1x2 studio)

Izvor inspiracije za upotrebu vertikalnih dvoetažnih transparentnih procjepa može se pronaći upravo u srušenom objektu fabrike, tačnije na njegovom ugaonom delu. Shodno tome, može se pretpostaviti da je autor želeo da ovaj motiv iskoristi za novu koncepciju buduće zgrade Prekršajnog suda, kao jedan nematerijalni vid poštovanja i sejćanja na zatečeni objekt u ovom prostornom kontekstu. To nije samo puko preslikavanje motiva, već njegova ingeniozna nadgradnja u enterijeru. Tako su svi radni prostori na spratu i međupodest dvokrakog stepeništa odmaknuti od fasadnih staklenih površina. Na taj način je međuspratna konstrukcija u poprečnom pravcu unutar objekta dobila novu vrednost – autonomnost u odnosu na strukturnu »opnu« glavnog i zadnjeg fasadnog pročelja. U estetskom smislu dobijen je, uslovno rečeno, osjećaj galerije u radnim prostorima na spratu, dodatno obogaćen drvenom klupom, jedinim toplim materijalom u čistom higijenskom prostoru monohromatskog karaktera, s diskretnom staklenom ogradom na kraju, kao jasnom granicom prema vazdušnom prostoru i vertikalnom transparetnom procjepu.

Enterijer radnog prostora na prvom spratu (Foto: 1x2 studio)

Monohromatizam s glavnog fasadnog pročelja preliva se i na unutrašnjost objekta. Crne i bijele podne obloge jasno naglašavaju namjenu prostora, a samim tim i njihov značaj u prostorno-funkcionalnoj organizaciji riješenja zgrade. Crna podna obloga javlja se u radnim prostorima prizemlja i prvog sprata, kao i na međupodestu i gazištima dvokrakog stepeništa, a bijela u zoni središnjeg koridora i pratećih pomoćnih prostorija. Isti monohromatski motiv, ali ovog puta na vertikalnom planu, nalazi se duž koridora, sa smjenom bijelih površina zidova i crnih metalnih okvira vrata sa staklom. Dodatni »akcent« u širini koridora, posebno naglašen nijansom tamnoplave boje, predstavlja jedini dinamični i pokrenuti element, kako u enterijeru, tako i u arhitektonskoj kompoziciji – lanterna. U spoljašnjem izgledu dominira njena dvovodnost, kao jasan znak autorovog poštovanja postojećeg konteksta s privatnim kućama duž Ulice Milke Marković.

Sredisnji koridor na prvom spratu sa dodatnim akcentom — Središnji koridor na prvom spratu sa dodatnim »akcentom« (Foto: 1x2 studio)

^PROJEKAT

^{Pun naziv projekta:}
^{Zgrada pravosudnog organa – Prekršajni sud u Pančevu}

^Adresa:
^{Ulica Stevana Šupljikca bb, Pančevo, AP Vojvodina, Republika Srbija}

^Autori:
^{mr Zoran Abadić, d.i.a. (odgovorni projektant) i dr Jelena Bogosavljević, m.i.a. (projektant)}

^Investitor:
^{Republika Srbija, Ministarstvo pravde}

^Korisnik:
^{Pravosudni organ – Prekršajni sud u Pančevu}

^{Autor fotografija objekta:}
^{1x2 studio}

^{Period projektovanja:}
^{Oktobar 2015. – septembar 2016. godine}

^{Period izgradnje:}
^{April 2017. – April 2018. godine}

^{Površina objekta:}
^{Bruto 1.043,17 m² | neto 897,52 m²}

^{Spratnost objekta:}
^P+1

^{Veličina parcele:}
^{1.191,00 m²}

^{OSTALI PROJEKTANTI}

^{Konstrukcija:}
^{dr Jefto Terzović, d.i.a.}

^IZVOĐAČ:

^{Građevinski radovi:}
^{Elkoms d.o.o., Beograd}

^MATERIJALI:

^{Betonska konstrukcija - oplata - 3S standard 21mm 200/50cm:}
^{Doka Serb d.o.o., Šimanovci, RS}

^{Betonska konstrukcija:}
^{Moravacem d.o.o., Popovac, RS}

^{Obrađena armaptura po specifikaciji investitora:}
^{Plus ultra export-import d.o.o., Beograd, RS}

^{Hidroizolacija:}
^{Best invest, Zemun, RS}

^{Termoizolacija:}
^{Krajina inženjering, Batajnica, RS}

^{Cementa košuljica - brzosušeći cement MAPEI TOPCEM:}
^{ADITIV BALKAN D.O.O., Vinča, Beograd, RS}

^{Gips kartonske ploče na čeličnoj pocinkovanoj potkonstrukciji - spušteni plafoni i pregradni zidovi:}
^{BOHOR d.o.o., Užice, RS}

^{Krovna membrana - elastična, vodonepropusna, PVC sintetička membrana sa geotekstilom, SIKA PLAN 15G debljine 1,5mm, armirana poliseterskom mrežicom, UV otporna, svetlo sive boje RAL 7047:}
^{Krajina inženjernig, Batajnica, RS}

^{Fasadna aluminijumska bravarija - Tehnomarket profili:}
^{PROIZVODNJA I MONTAŽA ALUMINIJUMSKIH I PVC KONSTRUKCIJA}
^{Alkon d.o.o., Pančevo, RS}

^{Aluminijumska unutrašnja bravarija - Tehnomarket profili:}
^{PROIZVODNJA I MONTAŽA ALUMINIJUMSKIH I PVC KONSTRUKCIJA}
^{Alkon d.o.o., Pančevo, RS}

^{Završni cementni pod - unutrašnji podni sistemi}
^{Ultratop MAPEI:}
^{ADITIV BALKAN D.O.O., Vinča, Beograd, RS}

^{Završni cementni pod - spoljašnji MAPEI:}
^{ADITIV BALKAN D.O.O., Vinča, Beograd, RS}

^{Heterogena akustična PVC podna obloga Tarkett extra:}
^{Galerija podova d.o.o. za spojašnju i unutrašnju trgovinu, Bačka Palanka, RS}

^Keramika:
^{Preduzeće za proizvodnju, trgovinu i ulsuge AQUA STILL GROUP d.o.o., Beograd, RS}

^Sanitarije:
^{Preduzeće za proizvodnju, trgovinu i ulsuge AQUA STILL GROUP d.o.o., Beograd, RS}

^{Spoljašnje uređenje, saobraćajnice, parking, rampa:}
^{Inženjering BAMI, jednodomno društvo za proizvodnju, izvođenje radova, trgovinu i usluge d.o.o., Borča, Beograd, RS}

^{ACO OLEOPATOR-P-FST NS 3/300 separator naftnih derivata od PE prema SRPS EN858-1, sa koalescentnim filterom, sigurnosnim plovkom, protoka 3l/s taložnikom od 450l. Uliv/izliv DN100, bez poklopca. Prečnika 1.32m, visine 1.38m, mase 67kg}
^{ACO poklopac za separatore OLEOPATOR P prečnika fi 600mm tip BEGU, sa kratkim nadvišenjem od PE, za klasu opterećenja A15 prema EN124, mase 170kg:}
^{ACO građevinski elementi d.o.o., Beograd, RS}

^{Molersko-farbarski materijal - unutrašnji radovi}
^{JUPOL puna disperzija tonirana po RAL-u:}
^{Roma company d.o.o., Beograd, RS}

^{Fasaderski radovi - priprema za završnu obradu - jednokomponentni polimer-cementni reparaturni malter za fina površinska poravnjanja, nivelacije i zapunjavanje pora - Sika MonoTop-620:}
^{Sika Srbija d.o.o., Šimanovci, RS}

^{Molersko-farbarski materijal - spoljašnji fasaderski radovi - CERESIT AKRILNA FASADA:}
^{Roma company d.o.o., Beograd, RS}

^{Drveni elemnti - podprozorske ploče, sedišta klupe u hodnicima i ploča radnog pulta na ulazu u objekat:}
^{GREENWOOD ENTERIJER d.o.o., Pančevo, RS}

^{Izrada i montaža čelične ograde na prilaznoj rampi glavnog ulaza, izrada i montaža čeličnih penjalica sa zaštitom, drvena ograda unutrašnjih stepenica:}
^{Samostalno metalno-prerađivačka radnja Dalma, Novi Banovci, RS}

^{Unutrašnja staklena stepenišna ograda:}
^{Pavle d.o.o., Pančevo, RS}

^{ViK instalacije - Peštan, Geberit:}
^{PROTA INVEST d.o.o., Beograd, RS}

Galerija:

Izgled fasadnog pročelja i osnova prizemlja (autor: 1x2 studio)	Podužni presek i osnova prvog sprata (autor: 1x2 studio)	Izgled zadnjeg fasadnog pročelja i poprečni presek (autor: 1x2 studio)
Detalj tranzena na zadnjem fasadnom pročelju (Foto: 1x2 studio)	Središnji koridor, prvi sprat (Foto: 1x2 studio)	Zadnje fasadno pročelje, sa dvovodnom lanternom (Foto: 1x2 studio)